EF en spelen
Waarom inzetten op spelletjes voor het trainen van de EF?
Executieve functies kunnen verbeteren wanneer deze regelmatig geoefend worden. Dit kan voor leerlingen (en ook voor volwassenen) op een laagdrempelige manier door het gebruik van onder andere spelletjes. Deze spelletjes inzetten in een niet-game omgeving (wat het klaslokaal is) noemen we gamification.
We kunnen spellen inzetten om te werken aan de executieve functies:
Een spel kan een middel zijn om een leerling beter te leren kennen op vlak van executieve functies. (beeldvorming)
Met een spel kun je op een laagdrempelige manier het zwakke executief functioneren van een leerling bespreekbaar maken. (psycho-educatie)
Oefenen op iets dat minder goed lukt, is niet altijd aangenaam voor een leerling, maar via spellen kan een leerling misschien ervaren dat oefenen toch loont. (motivatie)
Een spel kan een veilige en aangename manier zijn om een zwakke vaardigheid te oefenen. (stimuleren van executieve functies).
Via een spel kun je je leerling strategieën aanleren en die in verschillende situaties laten toepassen/inoefenen. (verminderen van de negatieve gevolgen van zwakke executieve functies)
Een spel is een veilige en laagdrempelige manier om aan metacognitie te werken, door tijdens en na het spelen goede vragen te stellen en gerichte feedback te geven. (metacognitie)
Het blijkt dat games drie basisbehoeften vervullen:
- de nood aan zelfstandigheid (zelf keuzes kunnen maken)
- de nood aan bekwaamheid (om hindernissen te kunnen overwinnen)
- de nood aan relaties (die een toegevoegde waarde aan het spel geven).
Onderwijsstudies tonen aan dat de behoeften die vervuld worden door games eigenlijk dezelfde zijn als de drie factoren waar je rekening mee moet houden als je de motivatie om te leren wil stimuleren. Games kunnen op verrassende manieren gebruikt worden om leerlingen te motiveren. Veel hangt wel af van de spelkeuze.
Reflectieve vragen
Het werken met spellen koppel je best terug naar het dagelijkse schoolwerk. Dat is een belangrijke voorwaarde als je wil streven naar een duurzame verbetering van de executieve functies. Je verwacht immers dat de leerling in de toekomst gelijkaardige situaties of problemen (zoals in het spel) kan herkennen en zelf kan oplossen. Bijvoorbeeld door zijn gedrag aan te passen of te verwoorden wat hij nodig heeft. Een leerling met zwakke executieve functies zal niet vanzelf de transfer maken van de ene naar de andere situatie. Willen we dat de geoefende vaardigheden tijdens het spel ook merkbaar zijn buiten het spelgebeuren, dan is het nodig dat we expliciet de link leggen naar andere situaties. Dit kan door transfervragen of reflectieve vragen te stellen:
"Het was niet gemakkelijk om de oplossing te vinden maar je bleef wel telkens opnieuw beginnen en proberen. Doe je dat ook in de klas, thuis... als het wat moeilijker gaat?"
"Ik merk dat je héél snel reageert, maar dat je daardoor ook fouten maakt. Herken je dat ook in andere situaties? Verlies je daardoor punten op taken of toetsen?"
Omgekeerd is het ook aan te raden om bij de aanpak van het schoolwerk expliciet te refereren naar het spelen van het spel:
"Weet je nog toen je het spel speelde? Toen kon je wel doorzetten bij een moeilijk level. Weet je nog hoe het voelde toen je het moeilijke level gehaald had? Was het de moeite waard om door te zetten?"
"Wat deed je toen je bij het spel de kans niet kreeg om je zet te spelen? Kun je dat nu ook doen?"
De werkgroep executieve functies van het Ondersteuningsteam type 4 van Dominiek Savio boog zich over het opstellen van reflectieve vragen. Het resultaat, een hele resem aan reflectieve vragen, kan je hieronder downloaden en gebruiken.
Welke spelletjes?
Veel spelletjes kunnen geselecteerd worden voor het trainen van de executieve functies. Veelal worden deze spelletjes ook smartgames genoemd. Momenteel zijn de spelletjes van de fabrikant SmartGames zéér populair. Het voordeel is dat je ze via onderstaande link eerst kan testen vooraleer je tot aankoop dient over te gaan.
Met de werkgroep executieve functies van het Ondersteuningsteam Type 4 probeerden we een aantal spelletjes op te lijsten en te omschrijven. Hieronder kan je deze lijst downloaden.
Op de Vives kan je ook voor spelletjes terecht voor het trainen van de executieve functies. De Vives heeft het grootste spellenarchief ter wereld en heeft zelfs spellenkoffers rond executieve functies die je tegen betaling kan uitlenen. Je kan meer informatie over dit spellenarchief en de spellenkoffers rond executieve functies via onderstaande link vinden.
